Somatotropina, inaczej nazywana hormonem wzrostu (ang. Growth Hormone), to hormon białkowy.

Jest zbudowany ze 191 reszt aminokwasowych. Jego wydzielanie ma charakter pulsacyjny. Zależy od wieku, płci i pory dnia. Hormony, które regulują wydzielanie somatotropiny to somatostatyna oraz somatoliberyna. Pierwszy z nich hamuje wydzielanie hormonu wzrostu. Drugi natomiast stymuluje jego syntezę. Jako ciekawostkę warto tutaj przytoczyć sposób w jaki somatotropina została po raz pierwszy wyizolowana. Stało się to w latach pięćdziesiątych XX wieku w Stanach Zjednoczonych. Hormon wzrostu wyodrębniono wtedy z przysadek mózgowych zmarłych osób. Miało to być lekarstwo na karłowatość przysadkową. Jednak leczenie tym sposobem nie było praktykowane zbyt długo, gdyż odnotowywano przypadki zarażania pacjentów chorobą Creutzfeldta – Jakoba, a hormon wzrostu pozyskiwany ze zwłok był właśnie czynnikiem zakaźnym. W kolejnych dekadach biotechnologia odegrała ogromną rolę w stworzeniu syntetycznego odpowiednika tego hormonu. Jakie znaczenie ma somatotropina dla ludzkiego organizmu? W jaki sposób jest wydzielana? Co się dzieje z naszym organizmem kiedy jest jej za dużo bądź za mało? Jakie stężenie hormonu wzrostu jest odpowiednie?

Wpływ somatotropiny na funkcjonowanie organizmu

     Jak każdy hormon, także somatotropina odgrywa istotną rolę w działaniu całego organizmu. Stanowi ona element układanki, bez którego nasze prawidłowe funkcjonowanie i rozwój nie byłyby możliwe.

• Przede wszystkim odpowiada za wzrost ciała. Dzięki niemu chrząstki nasadowe w kościach długich się poszerzają, a kości się wydłużają. Finalnie prowadzi to do wzrostu masy ciała.
• Do jednego z zadań tego hormonu należy także pobudzanie trzustki do wytwarzania insuliny.
• Działanie somatotropiny wpływa również na lipolizę. Powoduje, że rozkład tłuszczów zachodzi intensywniej.
• Od poziomu tego hormonu zależy też wygląd i grubość naszej skóry.
• Inną funkcją jest pobudzanie komórek do podziałów.
• Przyspiesza i zwiększa glikogenolizę, która zachodzi w wątrobie. Tym samym podnosi stężenie cukru we krwi.
• Bierze udział w produkcji białek, węglowodanów, tłuszczów i kwasów nukleinowych.
• Jest w stanie zatrzymywać w organizmie niezbędne dla nas związki, takie jak jony wapniowe czy fosforowe.
• Dodatkowo, hormon wzrostu odpowiada za poprawę nastroju oraz koncentracji.

Wydzielanie hormonu wzrostu

     Jest on wydzielany przez przedni płat przysadki mózgowej. Największa jego ilość jest produkowana w okresie dojrzewania. Z biegiem czasu stężenie wydzielanej somatotropiny zmniejsza się. Badania dowodzą, że u trzydziestoletniej osoby wytwarzanie tego hormonu maleje o około 14 procent. Nie jest to obojętne dla ludzkiego organizmu. Obniżony poziom somatotropiny wpływa na wygląd skóry. Widać oznaki starzenia się. Ma to także znaczenie w kwestii siły i wydolności człowieka. Można się wtedy również spodziewać problemów natury seksualnej. Oprócz wieku, ilość wydzielanej somatotropiny zależy też od pory dnia. Hormon ten jest uwalniany z przysadki mózgowej pięciokrotnie w ciągu doby. W najgłębszym, czwartym stadium snu jego wytwarzanie jest największe.

Nadmiar somatotropiny

     Jak powszechnie wiadomo, zarówno każdy hormon czy też inne związki będące w naszym organizmie mają ustalone normy. Czujemy się najlepiej, jeśli wszystkie wyniki są prawidłowe. Jeżeli zaś mamy nadmiar lub niedobór czegoś, może to powodować niebezpieczne konsekwencje. Co więcej, taki wynik powinien nam zasygnalizować, że nasze ciało nie działa poprawnie, ponieważ ten nadmiar bądź niedobór nie wzięły się znikąd. Musi być jakaś przyczyna. W przypadku somatotropiny, przyczyną nadmiaru tego hormonu jest zazwyczaj guz. Dzieci z taką przypadłością cierpią na gigantyzm, czyli zwiększony wzrost kości i tkanek. Natomiast dorośli chorują na akromegalię – nadmierny wzrost tkanek miękkich. W obu schorzeniach można zauważyć wyraźne powiększenie ust, języka i nosa. Oprócz tego, żuchwa także zwiększa swoje wymiary. Skutkuje to pojawieniem się przodozgryzu oraz zwiększeniem się odstępów między zębami. Dłonie i stopy też ulegają powiększeniu. Przez to skóra na nich wygląda jakby była mocno napięta, a tkanka nabrzmiała. Dodatkowo, osoby mające nadmiar hormonu wzrostu mogą odczuwać bóle kości i stawów oraz bóle głowy. Często występują u nich problemy ze wzrokiem, potliwość czy ograniczone zdolności ruchowe.

     Warto też tutaj wspomnieć, że hormon wzrostu znalazł zastosowanie w sporcie oraz medycynie estetycznej. Sportowcy dostarczają somatotropinę do organizmu w postaci tabletek lub zastrzyków. Robią to chętnie, gdyż dzięki niej zwiększa się masa mięśniowa, a do tego hormon wzrostu korzystnie wpływa na wydolność fizyczną, co w efekcie powoduje, że osiągają oni bardzo dobre wyniki w swoich dyscyplinach. Co więcej, jej przyjmowanie pozwala zapobiec urazom w trakcie treningów. Dzieje się to poprzez zdolność tego hormonu do rozbudowywania tkanki łącznej, która tworzy chrząstkę. Z kolei w medycynie estetycznej tego hormonu używa się w celach odmładzających. Te informacje są dość istotne, gdyż przyjmowanie somatotropiny mimo, że może przynieść korzyści dla organizmu, to także wiąże się z dużym zagrożeniem dla zdrowia. Zdrowa osoba, która przyjmuje somatotropinę w nadmiernych ilościach, oprócz prawdopodobieństwa wystąpienia u niej akromegalii, jest również narażona na rozwinięcie się u niej insulinooporności, co w konsekwencji doprowadzi do pojawienia się cukrzycy. Takie osoby mogą mieć nadciśnienie tętnicze bądź niesprawnie działającą gospodarkę wodną, co prowadzi do zatrzymywania wody w organizmie. Biorąc pod uwagę wszystkie skutki uboczne, musimy sobie uświadomić, że powinniśmy przyjmować tego typu związki z rozsądkiem. Jeżeli przesadzimy, możemy zrujnować swoje zdrowie, a konsekwencje tego pozostaną z nami do końca życia. Warto w tej kwestii zwrócić się do lekarza, który ewentualnie wprowadzi konkretne, nieszkodliwe dla organizmu dawki hormonu. Istotną informacją jest fakt, że w sprzedaży dostępne są preparaty z somatotropiną. Lecz należy tutaj zaznaczyć, że zarówno amerykańska Agencja do spraw Żywności i Leków, jak i Europa nie zakwalifikowały żadnego z tych preparatów do stosowania w terapiach odmładzających. Są one natomiast używane w leczeniu niskorosłości.

Niedobór hormonu wzrostu

     Charakterystyka skutków tej przypadłości zależy od wieku. Może się ona objawić już u noworodka. U chłopców zauważalny będzie wyraźnie mniejszy penis. Dzieje się tak szczególnie wtedy, gdy oprócz niedoboru somatotropiny występuje także niski poziom hormonów gonadotropowych. Dodatkowo, u takiego dziecka można zaobserwować przedłużającą się w czasie żółtaczkę oraz hipoglikemię. W następnych miesiącach rozwija się karłowatość lub nawet charłactwo. U osób chorych widoczne jest zahamowanie wzrostu. Charakteryzują się krótkim nosem, pyzatymi policzkami oraz niewielkimi dłoniami. Cechuje je również niedorozwój płciowy i tkanka tłuszczowa w okolicy nadbrzusza. Inne następstwa niedoboru tego hormonu można zobaczyć u dorosłych. Przede wszystkim objawia się to pojawieniem się stanów lękowych, depresyjnych. Takie osoby mają zaburzenia na podłożu emocjonalnym. Zauważa się u nich zmniejszenie energii i witalności, a co za tym idzie trudności podczas wysiłków fizycznych. Do tego można dodać odczuwanie izolacji od otoczenia. Charakterystyczne jest również zwiększenie otyłości brzusznej oraz problemy ze skórą, a mianowicie zmniejszenie jej grubości, a także jej wysuszenie.

     Co powoduje niedobór tego hormonu? Niestety przyczyny tej przypadłości możemy podzielić na dwie grupy. Mogą być wrodzone i nabyte. O ile tych drugich da się uniknąć, tak tych pierwszych nie i są one już na zawsze wpisane w nasz genom. Jedną z wrodzonych przyczyn niedoboru hormonu wzrostu może być obecność wad dotyczących ośrodkowego układu nerwowego. Należą do nich występowanie wodogłowia czy zespołu pustego siodła. Oprócz tego, niedobór somatotropiny może mieć podłoże typowo genetyczne. Chodzi tu o powstanie błędu w genie, który koduje np. hormon wzrostu lub somatoliberynę czy ich receptory. Możemy nabyć niedobór tego hormonu w wyniku chorowania na gruźlicę, hemochromatozę (powstaje przez zwiększone wchłanianie żelaza z układu pokarmowego) bądź sarkoidozę. Może się on pojawić też ze względu na uraz głowy, a także poprzez napromieniowanie obszaru mózgu, gdzie znajduje się przysadka mózgowa. Inną nabytą przyczyną niedoboru somatotropiny jest guz przysadki albo podwzgórza oraz towarzyszące jemu przerzuty znajdujące się w jego pobliżu.

     W jaki sposób powinniśmy postępować, aby uniknąć niedoboru hormonu wzrostu? Bardzo istotną kwestią jest tutaj długość snu. Trwający odpowiednią ilość godzin sen na pewno korzystnie wpłynie nie tylko na funkcjonowanie przysadki mózgowej, ale też i całego organizmu. Warto również zwrócić uwagę na dietę. Powinna ona być bogata w białko. W naszym menu muszą się w takim razie znaleźć rośliny strączkowe, drób czy jaja.

Badanie poziomu somatotropiny w ludzkim organizmie

    Kiedy wykonujemy tego typu badania? W przypadku gdy podejrzewamy pojawienie się guza przysadki, wystąpienia akromegalii lub gigantyzmu. Są one również przydatne w ocenie skuteczności terapii tym hormonem. Oprócz tego, umożliwiają one zdiagnozowanie niskorosłości u dzieci i ewentualne wdrożenie odpowiedniego leczenia. W jaki sposób wygląda takie badanie? Od pacjenta kilka razy pobiera się krew z żyły łokciowej. W badaniu używana jest sama surowica. Ważne jest, aby osoba poddawana badaniu była na czczo przez co najmniej osiem godzin. Można tutaj wyróżnić dwa rodzaje badań. Jednym z nich jest test stymulacji. Pacjent nie może spożywać posiłków przez około dwanaście godzin. Wtedy pobiera się od niego próbkę krwi. Kolejnym etapem jest dożylne podanie roztworu argininy, insuliny bądź dopaminy. Ponownie pobiera się krew. Umożliwia to zaobserwowanie oddziaływania podanych związków z somatotropiną. Drugim rodzajem badania jest test hamowania. Podobnie jak w pierwszym teście, pacjent musi być na początku na czczo. Pobierana jest krew. Następnie podaje się doustnie roztwór glukozy i sprawdza wpływ tej substancji na hormon wzrostu. Bardzo cenną informacją jest fakt, że większe wydzielanie hormonu wzrostu pojawia się przy spadku poziomu glukozy we krwi, kiedy jest podwyższona ilość aminokwasów. Może także występować podczas snu, głodzenia, aktywności fizycznej czy w obecności estrogenów. Warto też zaznaczyć, że testy stymulacji odgrywają niezwykle znaczącą rolę w badaniu wszelkich odchyleń od norm dla tego hormonu, czyli jego nadmiaru lub niedoboru w organizmie. Natomiast testy hamowania lepiej sprawdzają się w wykrywaniu nowotworów w obrębie przysadki mózgowej. W jakiej ilości hormon wzrostu powinien występować w organizmie człowieka? Normy wyglądają następująco: u dorosłych – od 1 do 12 mikrogramów na litr, a u noworodków i dzieci te wartości są znacznie wyższe, bo od 10 do 30 mikrogramów na litr. Kiedy otrzymamy wyniki badań, powinniśmy się udać z nimi do lekarza. Przyjmuje się, że w przypadku gdy pacjent był na czczo, stężenie somatotropiny nie powinno być większa niż 5 miligramów na litr. W teście stymulacji, kiedy podawana jest insulina, ilość hormonu wzrostu powinna przekraczać 25 miligramów na litr w osoczu.

     Podsumowując, somatotropina tak jak wszystkie hormony, jest niezwykle istotna dla odpowiedniego funkcjonowania naszych organizmów. Wpływa ona nie tylko na sprawne działanie mechanizmów i procesów wewnątrz nas, lecz również odpowiada za wygląd zewnętrzny i dobre samopoczucie. Życie bez hormonu wzrostu byłoby niemożliwe, gdyż to od niego zależy nasz wzrost i prawidłowy rozwój. Dlatego warto badać poziom tego hormonu w organizmie. Testy te umożliwią nam zdiagnozowanie ewentualnego niedoboru lub nadmiaru tego hormonu i zastosowanie odpowiedniej terapii. Szczególnie ważne jest to w przypadku leczenia niskorosłości u dzieci. Dodatkowo, tego typu badania pokazują także czy w naszym organizmie nie zachodzą procesy nowotworzenia. Im wcześniej wykryte jakiekolwiek odchylenia od normy, tym mniej groźne będą konsekwencje w przyszłości. Możemy także sami zadbać o to, aby zapobiec pojawieniu się problemów z przysadką mózgową i hormonem wzrostu. Wystarczy tylko prowadzić zdrowy styl życia, a w tym wszystkim najważniejsze jest wysypianie się. Nie jest bezpodstawne stwierdzenie, że kiedy człowiek śpi, to rośnie.