Insulina to  hormon peptydowy, wytwarzany w komórkach trzustki.

Hormon odpowiada za prawidłową regulację metabolizmu, wpływając na poziom glukozy we krwi.

Glukoza to produkt powstały w wyniku trawienia węglowodanów złożonych w jelicie cienkim. Glukoza zostaje przetransportowana przez ściany jelita do krwioobiegu. Jej poziom kontrolowany jest przez dwa, podstawowe hormony: insulinę i glukagon. Glukoza stanowi „paliwo” dla wszystkich komórek organizmu, ponieważ bierze udział w tzw. oddychaniu wewnątrzkomórkowym.  Proces polega na utlenianiu glukozy, w wyniku którego powstaje końcowy produkt jakim jest ATP . ATP czyli adenozynotrójfosforan to związek wysokoenergetyczny, który potrzebny jest do zachodzenia większości procesów w żywej komórce.

Aby glukoza mogła dostać się z krwioobiegu do wnętrza komórki potrzebny jest udział hormonu jakim jest insulina.

Do funkcji insuliny w ludzkim organizmie należy:

-zwiększanie transportu glukozy do wnętrza komórek, co obniża stężenie cukru we krwi

-odpowiada za przemianę nadmiaru cukru w tłuszcze

-umożliwia magazynowanie nadmiaru cukru w wątrobie

Hormon produkowany jest w komórkach beta trzustki. Wydzielanie hormonu przebiega w dwóch fazach: faza międzytrawienna i fazę trawienna, w której zachodzi wydzielanie pobudzone.Produkcja insuliny jest odpowiedzią na zwiększające się stężenie cukrów we krwi. Po zjedzeniu posiłku, w którego skład wchodziły węglowodany stężenie glukozy we krwi rośnie, insulina łączy się  z receptorami insulinowymi GLUT, rozmieszczonymi na powierzchni komórek, dzięki czemu umożliwia wnikanie glukozy do wnętrza komórek co powoduje spadek stężenia cukru we krwi.

Zarówno niedobór jak nadmiar hormonu może działać niekorzystnie na organizm.

Skutkiem niedoboru insuliny jest hiperglikemia, czyli podwyższony poziom cukru we krwi. Częstym zjawiskiem jest występowanie czasowej hiperglikemii, która nie ma negatywnego skutku na organizm. Może być spowodowana stresem czy zjedzeniem zbyt obfitego posiłku. Natomiast trwałe utrzymywanie się zbyt wysokiego poziomu cukru we krwi może świadczyć o cukrzycy.

Do objawów hiperglikemii należą:

-wzmożone pragnienie

-wzmożone wydalanie moczu

-spadek masy ciała

bóle głowy

-kwaśny zapach z ust

-problemy skórne, przesuszenie

-przewlekłe uczucie senności, zmęczenia

Cukrzyca to choroba, która objawia się podwyższonym stężeniem cukru we krwi, wynikająca z nieprawidłowego wydzielania lub działania insuliny.

Wyróżnia się dwa typy cukrzycy.

Cukrzyca typu I dotyczy przede wszystkim osób młodych. Jest spowodowana zniszczeniem komórek beta trzustki produkujących insulinę przez przeciwciała. Przeciwciała produkowane przez układ odpornościowy organizmu powodują niszczenie własnych komórek, w wyniku czego  trzustka traci zdolność do produkcji tego hormonu. Poziom glukozy nie podlega żadnym regulacjom i stale utrzymuje za wysoki poziom. Pochodzenie przeciwciał nie jest dokońca znane, ale duże znaczenie mają uwarunkowania genetyczne. Chorzy na cukrzyce trafiają zwykle do szpitala po wystąpieniu utraty przytomności, śpiączki cukrzycowej lub kwasicy ketonowej.

Podstawą leczenia cukrzycy typu I jest utrzymanie prawidłowego poziomu glukozy. Prawidłowe stężenie uzyskuje się to za pomocą insuliny. Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, nie można jej wyleczyć, dlatego podawanie insuliny następuje przez cale życie. Insulinę podaje się za pomocą strzykawek, penów lub pomp insulinowych.

W obecnych czasach istnieje wiele rodzajów insuliny. Przede wszystkim wyróżnia się dwa główne rodzaje insuliny: ludzkie i analogowe, a te dzielą się ze względu na czas działania lub zastosowane modyfikacje. Decyzja jaki rodzaj insuliny przyjmuje chory zależy indywidualnie, od przypadku pacjenta. Insulina tzw. ludzka to preparat produkowany przez mikroorganizmy, którym wszczepiono ludzkie geny odpowiedzialne za wydzielanie insuliny. Jej właściwości są identyczne co w naturalnie występującym hormonie. Insuliny ludzkie dzielą się ze względu na czas trwania (krótko działające, które obniżają poziom cukru już 30 minut po wstrzyknięciu, insuliny o pośrednim czasie działania oraz mieszanki, długo i krótko działających, które stosuje się nawet przez całą dobę, a najlepsze efekty przynoszą pomiędzy 2 a 8 godziną od wstrzyknięcia)

Analogi insulin ludzkich  są również produkowane przez mikroorganizmy, natomiast kod genetyczny został zmodyfikowany aby ulepszyć właściwości hormonu m.in wydłużając czas działania. Wyróżnia się analog szybko działający, który zaczyna działać już 5 minut po zaaplikowaniu czyli 6 razy szybciej niż ludzki odpowiednik, długo działające, które pozbawione są działania szczytowego tzn, że działają w ten sam sposób przez całą dobę oraz mieszanki analogowe, które łączą właściwości obydwu typów.

Osoby cierpiące na cukrzyce powinny przestrzegać diety, ponieważ od zawartości przyjmowanych węglowodanów uzależniona jest podawana dawka insuliny. Podstawą przyjmowanej diety jest unikanie produktów o wysokim wskaźniku glikemicznym, czyli takich które szybko podnoszą stężenie cukru we krwi. Zalecane są produkty bogate w węglowodany złożone, które trawione, stopniowo podnoszą stężenie glukozy we krwi. Diabetycy powinni stale kontrolować skład produktów, które przejmują. Dodatkowo zalecane jest uprawianie regularnej aktywności fizycznej w celu kontrolowania masy ciała.

Cukrzyca typu II stanowi 90% wszystkich chorych na cukrzycę. Wyróżnia się dwie przyczyny tej choroby. Przyczyną może być upośledzenie wydzielania insuliny, spowodowane czynnikami genetycznymi lub środowiskowymi do których należy otyłość. Druga to oporność na działanie hormonu (insulinooporność) spowodowana głównie przez otyłość. Cukrzyca jest chorobą przewlekłą, jej przebieg ma charakter stopniowy. Insulina mimo, że jest produkowana nie działa tak jak powinna u osoby zdrowej,np. jest wydzielana z opóźnieniem. Otyłość powoduje, że trzustka aby utrzymać odpowiednie stężenie glukozy we krwi musi stale produkować nadmierne ilości insuliny. Utrzymywanie złego trybu życia przez wiele lat powoduje zużywanie się komórek beta trzustki i stopniowe zmniejszenie produkcji insuliny.

Cukrzyca typu II jest bardzo często dziedziczona, dotyka zazwyczaj osoby w starszym wieku, ale ze względu na coraz częściej obecną otyłość wiek zachorowań znacząco się obniżył i choroba może występować niekiedy nawet u nastolatków. Objawy cukrzycy typu II pojawiają się stopniowo. U osób narażonych na wystąpienie choroby należy okresowo wykonywać podstawowe badania poziomu cukru. W miarę czasu komórki trzustki działają coraz gorzej, w wyniku czego pojawiają się pierwsze objawy choroby do których należą nadmierne pragnienie, oddawanie zwiększonej ilości moczu, ogólne osłabienie, przewlekła senność. Może dojść do zmniejszenia masy ciała, co wynika z niedoboru insuliny, która nie pozwala na wnikanie glukozy do komórek, ich metabolizm jest obniżony. Leczenie cukrzycy typu II wymaga zastosowania kilku metod jednoczenie aby przynieść jak najlepsze efekty. Do leczenia farmakologicznego najczęściej używa się metforminy, która zmniejsza insulinooporność, Jeżeli leczenie jest nieskuteczne dołącza się kolejne leki doustne, a jeżeli nadal brak poprawy zaleca się stosowanie insuliny. Oprócz leczenia farmakologicznego należy wprowadzić regularną aktywność fizyczną. Udowodniono, że prowadzi do zmniejszenia insulinooporności. Dodatkowo należy stosować odpowiednią dietę prowadząca do obniżenia masy ciała. Dieta cukrzycowa powinna mieć obniżoną zawartość kaloryczną czyli tzw. deficyt kaloryczny tak by pacjent stopniowo, ale regularnie tracił wagę, dodatkowo powinna być rozdzielona na male porcje, 5-6 dziennie tak by nie doprowadzać do nagłego wzrostu cukru.. Dieta powinna być pozbawiona tzw. „pustych kalorii”, a składać się z węglowodanów złożonych, które stopniowo uwalniają glukozę do krwi i błonnika

Do powikłań w wyniku przedłużającego się stanu hiperglikemii należą; zaburzenia funkcji serca, oczu nerek, udar czy polineuropatia cukrzycowa.

Cukrzyca nie jest jedyną chorobą powodującą hiperglikemię. W przypadku sytuacji stresowej lub innej przelękłej choroby poziom glukozy również może być zaburzony. Na skutek działania innych hormonów produkowanych w ludzkim ciele m.in kortyzolu, adrenaliny, noradrenaliny czy glukagonu może wystąpić insulinoporność kiedy to organizm przestaje reagować na glukozę. Taka sytuacja może wystąpić z powodu udaru, zawału serca lub sepsy.

Nadmiar hormonu powoduje zbyt duże obniżenie glukozy we krwi. Wysoki poziom insuliny może mieć związek z występowaniem: choroby Cushinga, nietolerancją fruktozy, przyjmowaniem niektórych leków, otyłością oraz cukrzycą. Jest to częsta przypadłość cukrzyków, u których źle dobrano dawkę insuliny.Oprócz tego może wystąpić w wyniku niedoboru wystarczającej ilości cukrów w diecie, nagłego i intensywnego wysiłku, przekraczającego możliwości energetyczne organizmu, nagłej redukcji masy ciała. Przy występowaniu lekkiej hipoglikemii występuje uczucie silnego głodu, może pojawić uczucie bólu głowy, zawrotów, drżenie rąk. Chory jest w stanie sam przyjąć produkty, które mają w składzie łatwo przyswajalne cukry np. słodzone napoje lub kostki cukru. Hipoglikemia umiarkowana to stan kiedy dodatkowo w skład objawów wchodzi tachykardia, nadpotliwość i zaburzenia w zachowaniu. Osoba może potrzebować pomocy w przyjęciu produktu bogatego w cukry. W ciężkiej hipoglikemii może stracić przytomność, konieczne jest podanie glukagonu, antagonisty insuliny, który powoduje uwolnienie zapasów glukozy z wątroby. Niski poziom glukozy wpływa negatywnie na pracę mózgu, który jest najbardziej wrażliwym organem na niedobór glukozy.  U osób chorych kardiologicznych niski poziom cukru może zagrażać życiu, doprowadzić do wstrząsu hipoglikemicznego, śpiączki a nawet kończyć się zgonem.

Przyczyny hipoglikemii u chorych na cukrzycę:

-nieodpowiednia dawka insuliny

-zbyt szybkie wchłoniecie się insuliny spowodowane np. nadmiernym upałem

-zbyt intensywny wysiłek fizyczny

-niespożycia posiłku po wstrzyknięciu insuliny lub za niski poziom węglowodanów w posiłku

-niedożywienie lub wygłodzenie

Hipoglikemia może być objawem innych chorób przewlekłych np. niewydolności wątroby, kory nadnerczy lub w  chorobie nerek,

Aby zapobiec hipoglikemii należy przestrzegać zaleceń dietetycznych, spożywać zalecane ilości produktów zawierających węglowodany. Stosowanie insuliny powinno być stosowane zgodnie z zaleceniami. Należy poinformować najbliższe otoczenie o występowaniu choroby tak by w nagłej sytuacji wiedzieć jak zareagować. Chory powinien być przygotowany na ewentualny spadek poziomu cukru i w razie czego mieć zawsze przy sobie odpowiednią pomoc.

U osób zdrowych, za optymalny poziom glukozy w osoczu krwi żylnej na czczo (czyli około 8 godzinach od ostatniego posiłku) uważa się 70-99 mg/dl, stężenie glukozy mierzone po   1,5-2 godziny po posiłku nie powinno przekraczać 140 mg/dl. Oprócz poziomu glukozy mierzy się stężenie samego hormonu we krwi. Na czczo jego stężenie powinno wynosić poniżej 25 mIU/l czyli poniżej 174 pmol/l.

Dzięki zbadaniu tych dwóch wartości można wyliczyć wskaźnik HOMA, którego prawidłowa wartość wynosi poniżej 1.

Insulina na czczo x glukoza na czczo / 22,5

Przy podejrzeniu cukrzycy, jeżeli przy dwóch kolejnych badaniach krwi poziom cukru będzie podwyższony należy przeprowadzić doustny test obciążenia glukozą. Na badanie należy stawić się na czczo w celu pobrania próbki krwi, następnie należy wypić roztwór 75 gramów glukozy rozpuszczonej w 300 mililitrach wody i po upływie 120 minut, które pacjent spędza na miejscu, w przychodni w trakcie spoczynku ponownie pobiera się próbkę krwi w celu ustalenia poziomu cukru we krwi. Wynik jest prawidłowy jeśli po dwóch godzinach od spożycia roztworu glukozy poziom glukozy jest niższy niż 140 mg /dl. Stan zagrożenia cukrzycą jest wtedy kiedy wynik po 2 godzinach mieści się pomiędzy 140, a 199 mg, a cukrzyce rozpoznaje się gdy wynik jest równy lub przekracza 200 mg.

Podsumowując insulina pełni w organizmie wiele ważnych funkcji. Zarówno niedobór jak i nadmiar tego hormonu powoduje negatywne skutki zdrowotne, dlatego jeżeli występują objawy wskazujące na zaburzenia produkowanej insuliny należy przeprowadzić podstawowe badania krwi w celu zdiagnozowania choroby.