Niedoczynność tarczycy – przyczyny, objawy, diagnoza, leczenie.
Gruczoł– zwany tarczycą – położony jest w okolicy naszej szyi i stanowi jeden z narządów niezbędnych dla życia każdego człowieka.
Jest nieparzysty i służy do gruczołów wydzielania wewnętrznego. Jego funkcja polega na produkcji hormonów takich jak: trójjodotyronina T3, tyroksyna T4 i kalcytonina. Hormony te rozprowadzane są przez krew po całym organizmie i wykorzystywane przez większość komórek. Regulują gospodarkę wapniowo – fosforanową oraz odpowiadają za metabolizm całego organizmu. Przysadka mózgowa to z kolei inny gruczoł wydzielania wewnętrznego, umieszczony w mózgu, który reguluje pracę tarczycy. Przysadka uwalnia tyreotropinę –TSH – pod wpływem działania podwzgórza mózgowego, a ta pobudza tarczycę to produkcji wspomnianych T3 i T4. Istnieje tu zależność pomiędzy prawidłową pracą tarczycy oraz przysadki mózgowej, zwana sprzężeniem zwrotnym. Niski poziom hormonów tarczycy pobudza podwzgórze i przysadkę do działania, a wytworzone przez nie TSH pobudza znów tarczycę. Gdy hormonów T3 i T4 jest więcej, TSH uwalnia się w mniejszej ilości.
Niedoczynność tarczycy – definicja choroby
Jest to stan, w którym wydzielanie hormonów tarczycy odbywa się w niewystarczającej ilości w stosunku do zapotrzebowania ludzkiego organizmu. Może przyjmować postać utajnioną lub pełnoobjawową. Taką samą nazwa określa się skutki niedoboru tych hormonów. Choroba ta dotyczy osób w różnym wieku, choć największym ryzykiem zachorowań objęte są osoby po 60 roku życia, w tym przeważającą grupę stanowią kobiety.
Niedoczynność tarczycy – przyczyny choroby
Powodów powstania niedoczynności tarczycy może być wiele. Dość częstym jest zapalenie gruczołu. Może ono występować ze względu na zaburzenia autoimmunologiczne – osłabienie układu odpornościowego. Czasami może być spowodowana stresem – mowa tutaj o chorobie Graves – Basedowa. Bardzo inwazyjna jest choroba Hashimoto – wywołana przez własne przeciwciała. Zapalenie to pojawia bezboleśnie, powoli niszczy tarczycę i zmniejszając produkcję hormonów prowadzi do niedoczynności. Nieleczona choroba może nieść za sobą bardzo poważne konsekwencje, u kobiet prowadzić nawet do bezpłodności, trudności z zajściem w ciążę, poronień. Dlatego tak ważne jest regularne badanie tarczycy. Niedoczynność tego gruczołu pojawia się również w wyniku terapii jodem radioaktywnym albo na skutek zastosowania leku z grupy kardiologicznej: Cordarone i Opacodern. Czasami występuje jako wada wrodzona, która może doprowadzić do bardzo poważnego upośledzenia dziecka. Wada ta pojawia się już w okresie płodowym, gdy organizm maleństwa nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów. Zdarza się, że jeden z płatów tarczycy nie wykształca się, albo też gruczoł tarczowy zostaje umiejscowiony niewłaściwie. Mamy wtedy do czynienia z upośledzeniem zwanym ektopią. Najczęściej spotykamy się z niedorozwojem tarczycy i brakiem jodu, a w niektórych przypadkach narząd tarczycy wcale się nie wykształca. Ze względu na tak wielkie niebezpieczeństwo i poważne konsekwencje, u noworodków wykonuje się badanie sprawdzające poziom hormonu TSH we krwi. Jedną z przyczyn niedoczynności jest też operacja na narządzie: usuwanie guzków, części lub nawet całości gruczołu.
Niedoczynność tarczycy – skutki schorzenia
Choroba ta czasami może rozwijać się niezauważona, albo też objawy są lekceważone przez chorego, dopóki nie zaczną poważnie przeszkadzać w prawidłowym funkcjonowaniu. Powikłania przy nieleczonej niedoczynności tarczycy mogą być bardzo poważne. Są to niejednokrotnie zaburzenia menstruacyjne u kobiet, problemy z utrzymaniem ciąży, u mężczyzn natomiast obniżony popęd seksualny. Najczęściej występują schorzenia serca, czasami nawet śpiączka hipometaboliczna, która występuję z powodu bardzo długo nieleczonej niedoczynności lub źle przeprowadzonej terapii. Stanowi ona poważne zagrożenie życia. W niektórych przypadkach może wystąpić poważna otyłość bardzo niebezpieczna dla naszego układu krwionośnego, mięśniowego, czy kostnego.
Niedoczynność tarczycy – objawy choroby
Kliniczne Objawy niedoczynności tarczycy są bardzo liczne i zróżnicowane. O niektórych spośród tutaj wymienionych była mowa już wyżej, a są nimi m.in.: znaczne osłabienie, odczuwanie zimna nawet podczas ciepłych dni, prędkość zmęczenia przy jakimkolwiek wysiłku fizycznym, otyłość, obrzęki w okolicy szyi, chrypka, stężenie rysów twarzy, roztargnienie i kłopoty z pamięcią, zatrzymywanie wody w organizmie, sucha skóra, przebarwienia na kolanach oraz łokciach, zaparcia, obniżenie potencji, zaburzenia menstruacji, a także stany depresyjne.
Do objawów subklinicznych – utajnionych zaliczymy: obniżenie nastroju, bóle głowy, zaparcia, częściej występującą senność. U dzieci może nastąpić opóźnienie w rozwoju psychofizycznym, a u dojrzewających spowolnienie tego procesu.
Niedoczynność tarczycy – diagnozowanie problemu i leczenie
Pełne zdiagnozowanie niedoczynności tarczycy możliwe jest po wykonaniu szeregu badań i uzupełnieniu wniosków poprzez szczegółowy wywiad z pacjentem. Niektóre z wymienionych wcześniej objawów mogą stanowić o niedoczynności, ale jednocześnie mogą świadczyć o zupełnie innych dolegliwościach czy schorzeniach. Dopiero odpowiednie badania specjalistyczne mogą w pełni zdiagnozować dany przypadek pod katem endokrynologii. Jako pierwsze, przeprowadzić należy badanie poziomu stężenia hormonu TSH we krwi. Jeśli wynik jest podwyższony, kolejnym krokiem jest sprawdzenie poziomu tyroksyny T4. Gdy TSH jest wysokie ,a T4 niskie – mamy do czynienia z niedoczynnością o charakterze pierwotnym. Gdy natomiast stężenie obu tych hormonów występuje na poziomie niskim, mówimy o wtórnym charakterze choroby. Oprócz tego, dodatkowym badaniem może być sprawdzenie stężenia przeciwciał przeciw tarczowych w surowicy, którego podwyższenie wskazuje na chorobę Hashimoto. Czasami wykonywane jest też badanie USG tarczycy aby skontrolować gruczoł pod kątem ewentualnych zmian ogniskowych, powiększenia samego narządu oraz szyjnych węzłów chłonnych.
Wcześnie zdiagnozowana niedoczynność tarczycy skutkuje bardzo szybkim działaniem w kierunku wyleczenia pacjenta i może dzięki dobrze dobranej terapii przynieść bardzo dobre wyniki. Samo leczenie oparte jest na ciągłym zażywaniu hormonów – tyroksyny. Cała terapia ma odbywać się ściśle pod kontrolą specjalisty. Leki należy przyjmować zgodnie z zaleceniami lekarza, najlepiej o stałych porach. Poziom TSH sprawdza się już po kilku tygodniach leczenia. Co 6 – 12 tygodni powinno się kontrolować poziom tyroksyny. Terapia nie należy do krótkich, absolutnie nie może być przerwana wcześniej przez pacjenta, ponieważ grozi to poważnymi powikłaniami, nawet wspomnianą wyżej śpiączką hipometaboliczną. Na skutek prawidłowego przyjmowania zaleconych leków, stan zdrowi pacjenta stopniowo poprawia się, poprzez wyrównywanie gospodarki hormonalnej. Pacjent który pragnie przejść skuteczną terapię i cieszyć się powrotem do zdrowia powinien bezwzględnie przestrzegać zaleceń lekarza ustalającego i prowadzącego terapię. Leczenie niedoczynności jest długotrwałe, a w niektórych przypadkach trwać może nawet do końca życia. Nie jest to jednak proces uciążliwy. Wystarczy regularnie przyjmować zalecone leki.
Niedoczynność tarczycy – profilaktyka
Niedoczynność tarczycy, to choroba, przed którą nie możemy się całkowicie bronić. Jesteśmy jednak w stanie wpłynąć na zmniejszenie ryzyka zachorowania poprzez prowadzenie odpowiedniego stylu życia. Należy dbać o to, by nasza dieta bogata była w jod, który obecny jest w rybach, owocach morza, produktach roślinnych, wodzie mineralnej, soli jodowanej. Ważnymi suplementami są też: selen, cynk i żelazo. Najlepiej wykluczyć z naszej diety w miarę możliwości substancje szkodliwe, przede wszystkim te zawarte w papierosach. Kolidują one z przyswajaniem jodu przez nasz organizm. Znacznym atutem dla zachowania gruczołu tarczycy w dobrej kondycji jest utrzymywanie aktywności fizycznej, która w dużej mierze wpływa na sprawność układu krążeniowo – oddechowego i poprawia metabolizm. Dodatkowo – mądrym działaniem profilaktycznym jest sprawdzenie poziomu TSH we krwi.
