Wazopresyna – hormon antydiuretyczny. Sprawdź jak wpływa na Twój organizm.

Wazopresyna (ang. ADH – antidiuretic hormone, AVP – arginine vasopressin, adiuretyna) jest związkiem hormonalnym zwanym również hormonem antydiuretycznym. U człowieka produkowana jest w podwzgórzu. Do głównych funkcji wazopresyny należy regulacja, a dokładniej zmniejszenie wydzielania wody do moczu. Mocz w takim układzie staje się dużo bardziej gęsty i jest oddawany w mniejszej ilości. Hormon antydiuretyczny wpływa również na takie parametry jak ciśnienie krwi i przepływ przez naczynia krwionośne.

Wazopresyna – kilka słów wstępu.

Wazopresyna u ssaków (w tym również u człowieka) pełni funkcje hormonu. Jest to oligopeptyd zbudowany z szeregu dziewięciu aminokwasów, co precyzyjnie określa jej funkcje. Jak wiadomo głównym zadaniem wazopresyny jest regulacja gospodarki wodnej organizmu. Jednak za tym hormonem kryje się dużo więcej funkcji, o których na co dzień nie zdajemy sobie sprawy.

Utrzymanie homeostazy, czyli równowagi w organizmie, w tym równowagi hormonalnej to spory wydatek energetyczny dla ludzkiego organizmu. Idealnym stanem jest moment, gdy stężenie wazopresyny jest proporcjonalne do danego zapotrzebowania organizmu w danej chwili.

W przyrodzie panuje jedna niezwykle istotna zasada: zarówno niedobór jak i nadmiar powodują szkodliwe działanie na podstawowe funkcje organizmu, co może się przyczynić do wystąpienia niepożądanych objawów a w ostateczności stan nierównowagi może być podłożem wystąpienia różnych chorób.

Warto więc wiedzieć w jaki sposób wazopresyna oddziałuje na organizm i jakie są normy tego hormonu u zdrowego, dorosłego człowieka. Jeśli zaś zaobserwujemy u siebie niepokojące objawy, warto zgłosić się do lekarza na dodatkowe badania.

Sprawdź jakie funkcje pełni wazopresyna w ludzkim organizmie.

Hormon antydiuretyczny reguluje zagęszczenie moczu oraz ciśnienie tętnicze. Wazopresyna wpływa na ograniczenie przesączu kłębuszkowego w nerkach, co zmniejsza objętość przepuszczanej wody. Konsekwencją jej działania jest znacznie gęściejszy mocz i zmniejszenie jego objętości. Dzieje się tak ponieważ wazopresyna pobudza receptory V2, czyli akwaporyny.

Hormon antydiuretyczny wpływa dwojako na akwaporyny. Z jednej strony wywiera krótkotrwałe działanie i kieruje AQP2 do błony komórkowej, co skutkuje bardzo szybką odpowiedzią (w ciągu kilku minut). Z drugiej strony regulacja długoterminowa opiera się na unormowaniu ekspresji genów kodujących kanał AQP2 dla cząsteczek wody, efekty widoczne są w ciągu kilku dni. Kanał AQP1 jest stale wbudowany w błonę komórkową przez co nie bierze udziału w tej regulacji.

Oddziaływanie wazopresyny na organizm to w głównej mierze wpływ na funkcjonowanie nerek oraz naczyń krwionośnych. W nerkach w obrębie kanalika krętego dalszego oraz kanalika zbiorczego nefronu zlokalizowane są receptory V2 dla wazopresyny. Stan pobudzenia tych receptorów skutkuje indukcją syntezy hormonu antydiuretycznego a także do wbudowywania większej ilości akwaporyn typu AQP2. Oprócz takich skutków jak zagęszczenie moczu i wzrost ciśnienia tętniczego krwi dochodzi również do zmniejszenia osmolalności krwi, bowiem krążąca krew zostaje rozrzedzona przy pomocy wody pochodzącej z resorpcji.

Z kolei w obrębie naczyń krwionośnych znajdują się receptory V1, zlokalizowane są błonie komórkowej naczyń krwionośnych. Receptory V1 w kontakcie z cząsteczkami wazopresyny wywołują skurcz naczyń krwionośnych. Ponownie mechanizm ten prowadzi do wzrostu ciśnienia tętniczego krwi. Efekt jest znacznie słabszy niż przy oddziaływaniu wazopresyny na pracę nerki i znajdujące się tam receptory V2.

Stężenia niektórych hormonów również mogą wpływać na wydzielanie wazopresyny. Do takich substancji należy angiotensyna II. Z drugiej strony przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP) działa hamująco na wydzielanie angiotensyny, co pośrednio wpływa na zmniejszenie syntezy wazopresyny.

Niektóre badania sugerują, że wazopresyna może brać udział w regulacji zachowań społecznych ssaków.

Wychwyt zwrotny cząsteczek wody wpływa na zwiększenie objętości krwi krążącej w układzie krwionośnym, co skutecznie podnosi ciśnienie krwi. Jednocześnie wazopresyna obkurcza ścianki naczyń krwionośnych.

Dodatkowo wazopresyna reguluje procesy agregacji (proces zlepiania) płytek krwi oraz normalizuje proces glukoneogenezy zachodzący w komórkach wątroby.

Stężenie hormonu antydiuretycznego zależy nie tylko od sytuacji organizmu w danej chwili, ale również od stężenie pozostałych hormonów takich jak: adrenalina, kortyzol, czy hormony związane z płcią.

Krótkie podsumowanie funkcji wazopresyny w ludzkim organizmie:

– regulacja gospodarki wodnej organizmu,

– regulacja gęstości moczu,

– wpływ na ciśnienie tętnicze,

– udział w syntezie TSH (ang. thyroid-stimulating hormone, hormon tyreotropowy, tyreotropina),

– stymuluje syntezę innych hormonów jak np. kortyzol, hormon wzrostu hGH (ang. human growth hormone),

– regulacja procesu agregacji płytek krwi (prowadzi do uwalniania z nich czynnika von Willebranda oraz tzw. czynnika VIII),

– udział w procesach termoregulacji organizmu,

– udział w regulacji rytmu okołodobowego i uczucia pragnienia.

Gdzie i w jaki sposób powstaje wazopresyna.

Synteza wazopresyny uzależniona jest w głównej mierze od osmolalności osocza krwi oraz płynu mózgowo-rdzeniowego. Osmoreceptory, które regulują osmolalność zlokalizowane są w obrębie podwzgórza. Informacje takiej jak objętość krwi krążącej w układzie zbierane są przez baroreceptory, wpływające również na zmianę ciśnienia krwi, które zlokalizowane są w obszarze zatok szyjnych oraz w obrębie naczyń krwionośnych.

Istnieje kilka bodźców, które powodują zwiększenie produkcji wazopresyny. Są to między innymi:

– zmniejszenie objętości krwi,

– spadek ciśnienia tętniczego,

– wzrost osmolalności osocza, stan sugerujący, że stężenia elektrolitów w osoczu przekraczają fizjologiczne wartości,

– hipowolemia, czyli stan, w którym jest zbyt mała objętość krwi w łożysku naczyniowym w porównaniu do jego objętości,

– angiotensyna II.

W momencie odnotowania wyżej wymienionych stanów, organizm dostaje sygnał do wzmożonej produkcji wazopresyny. Również podczas snu zwiększa się wydzielanie wazopresyny.

Hormon antydiuretyczny wydzielany jest przez podwzgórze w postaci prehormonu – prewazopresynoneurofizyny. Finalnie po szeregu reakcji chemicznych hormon uwalniany jest przez tylny płat przysadki mózgowej do krwiobiegu.

Skutki zbyt wysokiego stężenia wazopresyny we krwi.

Zbyt wysokie stężenie wazopresyny we krwi może być podłożem jednostki chorobowej takiej jak zespół Schwartza- Barttera (ang. syndrome of inappropriate antidiuretic hormone hypersecretion, SIADH).

Jest to patologiczny stan, w którym dochodzi do zatrzymania znacznych ilości wody w tkankach organizmu. Jednocześnie odnotowuje się wyraźny spadek elektrolitów we krwi, głównie sodu, który pełni istotne funkcje. Sód odpowiada za gospodarkę wodno-elektrolitową.

Mechanizm powstawania tej choroby jest złożony. Zwiększone wydzielanie wazopresyny może wynikać z przebiegu nowotworów złośliwych (guzy płuc, trzustki oraz dwunastnicy). Natomiast w chorobach o podłożu nienowotworowych np. choroby płuc czynnikiem indukującym wzmożoną syntezę hormonu antudiuretycznego jest stan hipoksji. Zbyt duże stężenie wazopresyny prowadzi do retencji wody, czyli jej zatrzymania, natomiast sód wydalany jest normalnie, co prowadzi do rozwoju hiponatremii, czyli stanu obniżonego stężenia sodu, wzrasta osmolalność osocza. W innych przypadkach takich jak uraz mózgu następuje przerwanie dróg, które hamują wydzielanie wazopresyny.

Do objawów zespołu Schwartza- Barttera należą:

– reakcje o charakterze neurologicznym, osłabienie reakcji organizmu na czynniki środowiskowe,

– bóle głowy, apatia,

– nudności i wymioty,

– gwałtowne zmiany nastroju,

– zwiększona pobudliwość,

– spadek napięcia mięśniowego,

– w ciężkim przebiegu: śpiączka, drgawki a nawet śmierć.

Chorobę rozpoznaje się w przypadku potwierdzenia hiponatremii przy jednoczesnej małej osmolalności osocza oraz wydalanie sodu wraz z moczem powyżej 20 mmol/l. Zachowane są czynności nerek, nadnerczy oraz tarczycy. Warto również oznaczyć poziom chlorku potasu jak i jego osmolalność.

Skutki zbyt niskiego stężenia wazopresyny we krwi.

Niedobór wazopresyny lub całkowity jej brak prowadzi do jednostki chorobowej zwanej moczówką prostą. Istnieją dwie odmiany tej choroby: moczówka prosta ośrodkowa, w przypadku gdy zaburzenia wydzielania wazopresyny występują na poziomie podwzgórza lub przysadki; moczówka prosta nerkowa, w przypadku, gdy zaburzenia dotyczą niewrażliwości cewek nerkowych na działanie wazopresyny.

Do głównych objawów moczówki prostej zalicza się:

– poliurię, czyli wydalanie moczu w ilości przekraczającej trzy litry na dobę,

– polidypsję, czyli patologiczne wzmożone uczucie pragnienia,

– niezdolność do zagęszczenia moczu.

Objawy moczówki prostej ośrodkowej występują wyłącznie w momencie, gdy uszkodzeniu ulega więcej niż 85% neuronów neurowydzielniczych.

Moczówka prosta nerkowa może doprowadzić do przewlekłej niewydolności nerek, hiperkalcemii i hipokalemii. Może mieć postać choroby wrodzonej, która jest sprzężona z płcią (a dokładniej z chromosomem X) co skutkuje defektem ekspresji genu kodującego receptor V2 dla wazopresyny lub związana z dziedziczeniem mendlowskim (autosomoalnym), wywołana przez mutację genu AQP2.

Rozpoznania dokonuje się na postawie reakcji organizmu na podaną wazopresynę, obserwacja objętości końcowej moczu oraz poziomu osmolalności. Stężenie wazopresyny w przypadku moczówki prostej centralnej jest niskie w stosunku do osmolalności osocza, natomiast w moczówce prostej nerkowej jest wysokie, co jest związane z niezdolnością do zatrzymania wody z powodu zmniejszenia ilości akwaporyn.

Leczenie opiera się głównie o terapię farmakologiczną. Podawane są syntetyczne analogi wazopresyny takie jak desmopresyna (DDAVP) lub terlipresyna a także chlorpropamid, który uwrażliwia reakcję nerek na hormon antydiuretyczny. Można również zażywać niesteroidowe leki przeciwzapalne, które zmniejszają niepożądane objawy.

Normy wazopresyny u dorosłego człowieka. Sprawdź czy mieścisz się w przedziale.

W diagnostyce wykorzystuje się szereg różnorodnych testów, jednak najpopularniejszym badaniem jest zwykłe oznaczenie stężenia hormonu antydiuretycznego we krwi.

Do najczęstszych wskazań do wykonania badania są:

– podejrzenie występowania moczówki prostej i objawy typy oddawanie zbyt dużej ilości moczu w porównaniu do podaży płynów,

– podejrzenie występowania zespołu Schwartza-Barttera, który jest związany ze zbyt intensywnym wydzielaniem wazopresyny,

– występowanie zaburzeń elektrolitowych, czyli hiponatremia.

Materiałem, który jest wykorzystywany do badań to surowica otrzymana z krwi obwodowej. Do badania najlepiej się przygotować i być na czczo, co oznacza niespożywanie posiłków co najmniej na osiem godzin przed planowanym badaniem.

Badanie polega  na jednorazowym pobraniu krwi obwodowej, najczęściej z żyły łokciowej a następnie oznaczeniu stężenia hormonu antydiuretycznego. Czas oczekiwania na wynik to jeden dzień.

Przyjętą normą dla dorosłego człowieka jest 1,85 – 7,4 pmol/litr (2 – 8 pg/ml).

Jednak aby mieć pełny obraz aktualnej sytuacji, która dzieje się w organizmie należy wynik interpretować wraz ze znajomością molalnością osocza, którego prawidłowa wartość oscyluje pomiędzy 280  – 295 mmol/kg wody.

W razie wątpliwości lekarz może zlecić dodatkowe badania w postaci testów odwodnieniowych oraz odwodninieniowo-wazopresynowych.

Pierwszy z nich wykonywany jest w czasie hospitalizacji i polega na tym, ze pacjent przez kilka lub kilkanaście godzin nie przyjmuje żadnych płynów. W trakcie badania analizuje się osmolalność oraz ciężar właściwy moczu jak równiez osmolalność i stężenie sodu we krwi.

Drugi z testów polega na podaniu desmopresyny. Jeśli ciężar moczu i jego osmolalność nadal ulegają wzrostowi można podejrzewać występowanie moczówki prostej.

Jeśli zauważysz u siebie niepokojące objawy nie zwlekaj, idź do lekarza i wykonaj badania.