Co to jest Relaksyna?

Relaksyna to hormon, który wywiera szczególny wpływ na układ rozrodczy. Swoją budową przypomina oksytocynę, wazopresynę a nawet insulinę. Występuje nie tylko u kobiet ciężarnych, ale także u mężczyzn w ich nasieniu. Analiza działania układów hormonalnych u ludzi, odsłania coraz większą ilość funkcji tego hormonu. U kobiet jest produkowany głównie w okresie ciąży, co nie zawsze jest przez nie obowiązkowo odczuwalne, ponieważ każdy organizm reaguje na niego w indywidualny sposób. Często, szczególnie w ostatnim okresie ciąży, powodując bolesny dyskomfort, który stanowi zagadkę oraz niepokoi przyszłe mamy. 

Relaksyna, obok estrogenu oraz progesteronu, stanowi jeden z najistotniejszych hormonów wydzielanych w czasie ciąży, który nie jest za bardzo popularny. Wiedza o jego działaniu oraz pełnionych funkcjach jest mocno ograniczona w społeczeństwie, ponieważ większość osób nigdy nawet nie spotkało się z tym pojęciem. Z pewnością o wiele rzadziej z tym pojęciem spotykają się mężczyźni, nawet nie wiedząc jak jest dla nich ważny. 

Relaksyna – funkcje w organizmie

Relaksyna posiada nieocenioną rolę w kobiecym organizmie w trakcie ciąży. Prawidłowy poziom umożliwia zapewnienie dziecku właściwych warunków do rozwoju w łonie matki. Choć o relaksynie mówi się najczęściej w kontekście kobiet, to warto pamiętać o jej znaczeniu dla mężczyzn. Z uwagi na niedostateczne możliwości badawcze, pozwalające na określenie roli relaksyny w organizmie ciężarnych kobiet, przedstawiane są wyłącznie te najpewniejsze. 

W czasie ciąży, relaksyna, pozwala na powiększanie się macicy, zgodnie z rozwojem płodu. Jej nieustanne działanie jest niezwykle ważne, ponieważ w ciągu 9 miesięcy macica musi nieustannie zwiększać swoją wielkość. Przed zajściem w ciążę, macica u kobiety waży około 50 gram, by w momencie porodu osiągnąć wagę około 1000 gram, co oznacza, że relaksyna umożliwia powiększenie macicy około 20-krotnie w ciągu 9 miesięcy. 

Relaksyna posiada istotny wpływ na zahamowanie skurczy mięśni macicy, które mogłyby samoistnie wywołać przedwczesny poród. Utrzymanie tego hormonu na optymalnym poziomie umożliwia donoszenie ciąży oraz stworzyć dziecku dogodne warunki do rozwoju. Pomimo zaawansowanego rozwoju medycyny, lekarze nadal nie potrafią precyzyjnie określić przyczyny przedwczesnych porodów, dlatego istotne jest, aby posiadać świadomość, że dbałość o obecność na odpowiednim poziomie relaksyny umożliwi zniwelowanie ryzyka urodzenia wcześniaka. 

Dodatkowo, relaksyna rozluźnia spojenie łonowe, więzadła maciczne oraz stawy. Tym samym przystosowując organizm do rychłego porodu, który bez wcześniejszego przygotowania z wysokim prawdopodobieństwem nie przebiegłby bez komplikacji. Okolice dróg rodnych kobiety muszą być odpowiednio wcześniej rozciągnięte, aby móc urodzić dziecko. W momencie porodu siłami natury, relaksyna odpowiada za właściwe rozciąganie się mięśni szyjki macicy, co w konsekwencji pozwala dziecku na przejście przez kanał rodny matki.

Produkcja relaksyny w organizmie człowieka jest nieoceniona ze względu także na uczestnictwo w rozkładaniu się kolagenu. Kolagen to białko tkanki łącznej, stanowiący wodzący składnik budujący ścięgna. Odpowiadający za rozciąganie ścięgien oraz za elastyczność skóry. Relaksyna jest istotnym hormonem, ponieważ pozwala także na rozluźnianie połączeń kostnych. 

Do kolejnej funkcji relaksyny zaliczyć można działanie umożliwiające uelastycznianie, zmiękczanie oraz rozluźnienie organizmu. 

Rola relaksyny w ciąży oraz podczas porodu

Lekarze nieustannie podkreślają nieocenioną wartość relaksyny dla kobiet w ciąży oraz podczas porodu. Relaksyna umożliwia dostosowanie ciała do porodu. Umożliwia macicy intensywne rozrastanie oraz uelastycznianie odpowiadające wielkości dziecka. Relaksyna sprawia, że mięśnie, stawy oraz więzadła, które zaangażowane są w akcję porodową nabierają wymaganej miękkości, rozluźnienia oraz obniżonego napięcia.

U kobiet w czasie ciąży działanie relaksyny może być szczególnie odczuwalne i powiązane bezpośrednio z występowaniem bardzo nieprzyjemnych dolegliwości. Relaksyna oddziałuje na cały organizm, dlatego wiele kobiet posiada wrażenie o wiotkości ciała. Przestaje w pełni koordynować pracę organizmu, co przyczynia się do nieprzewidzianych upadków, skutkującymi nawet ciężkimi kontuzjami np. złamaniami. Relaksyna odpowiada za rozluźnienie połączeń pomiędzy kościami spojenia łonowego. W fizjologicznie przebiegającej ciąży ma to zazwyczaj miejsce w okolicy pomiędzy 28 a 32 tygodniem ciąży. Wówczas kobieta może odczuwać specyficzne bóle. W związku z ich wystąpieniem zalecany jest odpoczynek oraz ciepłe i relaksujące kąpiele. Zdecydowana część kobiet powinna zrezygnować z intensywnego wysiłku w ostatnich tygodniach ciąży, ponieważ wydzielana relaksyna zwiększa podatność organizmu na upadki. Relaksyna posiada wpływ na samopoczucie u ciężarnej. W związku z jej zwiększoną produkcją mogą być odczuwalne zmiany nastroje oraz obniżone samopoczucie. 

Relaksyna powoduje zwiększenie syntezy glikogenu. Przypisuje się jej także zdolność mięśniówki macicy do wychwytu odpowiedniej ilości wody. 

Działanie relaksyny w czasie ciąży ma za zadanie przygotować organizm do zbliżającego się porodu. Przystosowuje narządy wewnętrzne do opuszczenia przez dziecko kanału rodnego. Nieustannie przez okres prawie 9 miesięcy zwiększa miękkość i elastyczność mięśni, kości oraz tkanek, aby dziecko mogło w naturalny sposób opuścić ciało matki. Relaksyna niestety nie obniża poziomu bólu, jednak bez jej zwiększonej produkcji porody siłami natury nie byłyby w ogóle możliwe. 

Ponadto, istnieją wskazówki, które określają rolę relaksyny w predyspozycji do powstania rozstępów. W czasie ciąży wzrastający poziom relaksyny przyczynia się do redukowania ilości kolagenu, którego obniżony poziom stanowi jeden z głównych powodów powstawania rozstępów na skutek utraty jędrności oraz zmniejszenia grubości skóry.. Dodatkowo, do działania relaksyny wiele kobiet może przypisać uciążliwe bóle pleców i miednicy. Relaksyna nie jest obojętna także dla układu kostnego stóp. Podczas ciąży, wiele kobiet zauważa, że ich stopy zwiększają swoją szerokość, ponieważ dawne obuwie staje się za małe i mało komfortowe w noszeniu. Okazuje się, że natura zmienia wielkość stopy ze względu na konieczność zachowania równowagi. Coraz większy brzuch wpływa na przemieszczenia się środka ciężkości ciała, dlatego konieczne jest zapewnienie organizmowi potrzebnej stabilizacji. 

Relaksyna jest bardzo ważna dla kobiet w ciąży także ze względu na powodowanie obniżenia ciśnienia tętniczego oraz usprawnienia pracy nerek, które muszą przefiltrować zwiększoną ilość krwi. 

Po ciąży, poziom relaksyny zaczyna się obniżać, dlatego zaczynają ustępować specyficzne bóle, a kości, stawy, mięśnie oraz więzadła zaczynają tracić swoją elastyczność. 

Trwają badania nad ustaleniem roli relaksyny w utrzymaniu prawidłowego nawodnienia oraz odżywienia łożyska na skutek przeprowadzanej syntezy cukrów. Jeżeli te hipotezy się potwierdzą, to okaże się, że relaksyna nie tylko stwarza warunki do rozwoju oraz przyjścia na świat dziecka, ale także bezpośrednio odpowiada za stałe dostarczanie substancji niezbędnych do jego prawidłowego rozwoju. 

Istnieją naukowe przesłanki, które pozwalają sądzić, że relaksyna bierze udział w procesie nowotworzenia komórek, doprowadzając do powstawania przerzutów do innych narządów. Te założenia stanowią nowe źródło badań, które pozwoliłyby w przyszłości wykorzystać relaksynę w terapiach antynowotworowych. Na chwilę obecną są to dalekosiężne zamiary i hipotezy, nad którymi trwają nieustające debaty. Jeżeli uda się wykorzystać relaksynę w leczeniu nowotworów, to będzie to ogromny przełom dla nauki i wszystkich chorych zmagającymi się ze zmianami nowotworowymi.  

W związku z odnalezieniem receptorów relaksyny w sercu, mięśniach gładkich, tkance łącznej oraz centralnym i autonomicznym układzie nerwowym, rozpoczęto badania, które mają na celu bliższe określenie przyczyny ich ulokowania w tych miejscach. Na chwilę obecną znane są wyłącznie hipotezy, które nie zostały jeszcze potwierdzone. U szczurów, które zostały poddane badaniu i podawano im relaksynę, stwierdzono rozluźnienie mięśni gładkich naczyń krwionośnych. Umożliwiała także regulowanie czynności układu sercowo-naczyniowego z uwagi na rozszerzanie światła tętnic odporności ogólnoustrojowej. U szczurów dostrzeżono także podwyższenie tempa oraz siły skurczu serca. 

Gdzie i w jakich okolicznościach powstaje relaksyna?

Relaksyna została okryta już w 1926 roku przez endokrynologa Fredericka L. Hisawa. Jest polipeptydowym hormonem, który u kobiet wytwarzany jest przez ciałko żółte oraz doczesną. Ciałko żółte jest następstwem przekształcenia pęcherzyka jajnikowego podczas owulacji. Doczesna to nazwa błony śluzowej macicy, określanej także jako endometrium, dokładnie w momencie, kiedy dostosowuje się do przyjęcia zarodka. 

Podczas porodu produkowana jest przez jajniki oraz łożysko. 

U mężczyzn, to prostata jest odpowiedzialna za produkcję wydzieliny, która w swoim składzie powinna zawierać odpowiednią relaksyny. Wówczas odpowiada za prawidłową ruchliwość plemników. Relaksyna umożliwia przetrwanie plemników w kwaśnym środowisku układu rozrodczego u kobiet. 

Zarówno u kobiet jak i u mężczyzn relaksyna stanowi kluczowy hormon odpowiedzialny za przetrwanie gatunku. Zaburzenia w jej produkcji powodują problemy z płodnością, począwszy na zapłodnieniu kończąc na donoszeniu ciąży. 

Nadmiar relaksyny – co powoduje?

W czasie ciąży szczególnie niebezpieczny jest nadmiar relaksyny, który stanowi główną przyczynę niewydolności cieśniowo-szyjkowej. W konsekwencji może to doprowadzić do przedwczesnego rozwierania się macicy, która nie będzie mogła utrzymać ciąży do przewidywanego terminu porodu. Do głównych objawów tego stanu można zaliczyć: plamienia, zwiększona ilość wydzieliny z pochwy oraz utrzymujące się uczucie napięcia w podbrzuszu. Statystyki wykazują, że na niewydolność cieśniowo-szyjkową narażona jest co setna kobieta w ciąży. 

Nadmierne wydzielane relaksyny przyczynia się do rozchodzenia kości spojenia łonowego, co w szczególności występuje u kobiet, które stroniły od wysiłku fizycznego przed ciążą oraz mają wąskie rozstawienie kości miednicy. Może to powodować ból, dlatego jeżeli będzie się utrzymywał należy skonsultować to z lekarzem prowadzącym. U większości kobiet, po porodzie kości wracają na swoje miejsce. Tylko u nielicznych konieczne będzie zastosowanie specjalistycznego pasa ściągającego. 

Podwyższony poziom relaksyny u kobiet może doprowadzić do zaburzeń dla metabolizmu cukrów. 

Niedobór relaksyny a wpływ na organizm człowieka

Utrzymująca się relaksyna poniżej wymaganego poziomu doprowadza do upośledzenia naturalnych przygotowań organizmu do porodu. Komplikują się procesy związane z dostosowywaniem organizmu pod rozwijające się dziecko. 

Występują przesłanki, które pozwalają twierdzić, że obniżony poziom relaksyny posiada wpływ na rozwój stanu zwanego twardziną skóry. Wówczas dochodzi do jej gęstnienia oraz twardnienia. Powstaje to na skutek zwłóknienia oraz blizn na skórze. Zmiany mogą występować także w narządach wewnętrznych, tj.: płuca, żołądek oraz naczynia krwionośne. 

Badania naukowe wykazują powiązanie pomiędzy niskim poziomem relaksyny a występowaniem endometriozy u kobiet. Niestety, ilość przeprowadzanych obserwacji na chwilę obecną jest mocno ograniczona, jednak odnalezienie stosownego związku pobudza nadzieje naukowców do znalezienia większej ilości informacji o endometriozie, która diagnozowana jest u coraz większej ilości kobiet. Być może okaże się, że u wielu kobiet nastąpi nie tylko złagodzenie objawów, ale także ich całkowity zanik.  

Normy poziomu relaksyny w organizmie

Za optymalny poziom relaksyny u ludzi przyjmuje się od 0,56 do 1,06 ng/ml. Ten zakres obowiązuje także u kobiet w czasie wczesnej ciąży (w pierwszym trymestrze).

W przypadku wystąpienia objawów wskazujących na odchylenia relaksyny od normy, lekarze indywidualnie interpretują wyniki badań mając na względzie także ogólny stan pacjenta oraz inne wartości badane.